İran'da ekonomi istikrarsızlık halkı sokağa döktü

İran’da doların son iki yılın en yüksek seviyesine ulaşması ve yabancı döviz piyasasını vurmasıyla birlikte Tahran'da yeni protestoların da ayak sesleri duyulmaya başlandı. Dolar satış kuruna öfkeli olan İranlılar dün Merkez Bankası’nın genel merkezi önünde toplandı, yetkilileri kınayan ve Merkez Bankası Başkanı’nın istifasını isteyen sloganlar attılar.

Sosyal medya sitelerinde dolaşan görüntülerde de bir grup protestocunun İran Merkez Bankası'nın başkent Tahran'daki genel merkezi önünde döviz satış kurunu protesto etmek için toplandığı görüldü.

Protestocular, yakın zamanda Tahran'daki siyasi çevrelerde Mayıs 2021'de yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olabileceği yönünde söylentilerin dolaştığı Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır el-Himmeti'nin istifasını istediler. İranlı üst düzey yetkililer arasında ekonominin Merkez Bankası’nın “Aşil topuğu” haline getirildiğine dair fikir birliği oluşurken ABD’nin uyguladığı yaptırımlarından sonra ekonomik kriz daha da derinleşti.

Endişeli İranlılar, Merkez Bankası’nın yönetimini eleştiren ve Merkez Bankası tarafından piyasadaki döviz kuru rakamlarını kontrol altına almak amacıyla başlatılan sistemin askıya alınmasını talep eden pankartlar hazırladılar. Bazıları, İran'daki para politikalarında Merkez Bankası’nın ‘eksikliğinin ve verimsizliğinin’ yanı sıra özellikle ülkede ihracat yapan şirketlere sattıkları ürünün parasını geri yatırdıkları ‘Nima’ adı verilen mali sistemi, şirketlerin iflasına ve yaklaşık 40 bin kişinin işsiz kalmasına neden olmakla suçladılar.

Görgü tanıklarının sosyal medya sitelerindeki paylaşımlarına göre güvenlik güçleri Merkez Bankası’na giden sokaklarda güvenlik önlemleri aldılar.

İran hükümet, daha önce halkın hoşnutsuzluğunu azaltmak için çeşitli güvenlik önlemleri ve gözaltı biçimleri uygulamıştı.

İranlı İşçiler Haber Ajansı’nın (ILNA) haberine göre İran Polis Teşkilatı Komutanı General Hüseyin Eşteri, teşkilatın ‘ekonomiye yönelik suçlarla mücadele’ amacıyla  ‘Ekonomi Güvenliği Polisi’ adlı yeni bir birim oluşturduğunu duyurdu.

Bununla birlikte İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) bağlı İran'ın yarı resmi haber ajansı Fars’ın haberine göre Polis Teşkilatı Komutanı Ticari İşlerden Sorumlu Yardımcısı Albay Nadir Muradi, emniyet güçlerinin ‘belirlenen rakamların üzerimde fahiş fiyatlardan satış yapmak isteyenlerle yasal olarak mücadele edeceklerini’ söyledi.

İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri dün yaptığı açıklamada, petrol gelirlerinin 100 milyar dolardan 8 milyar dolara düştüğünü bildirdi. Bununla birlikte Fars Haber Ajansı dünkü haberinde hükümetin geçen yılki bütçe projesinde beklediği petrol gelirlerinin sadece üçte birini elde ettiğini aktardı. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani de çarşamba günü yaptığı açıklamada hükümetinin ABD’nin uyguladığı ekonomik yaptırımlar nedeniyle yıllık 50 milyar dolarlık petrol gelirini kaybettiğini belirtti.

Diğer yandan İran’da son günlerde dolar kuru Ağustos 2018'de ABD yaptırımlarının başlamasıyla birlikte ulaştığı en yüksek rakam olan 180 bin riyali yeniden gördü.  Dolar, eski Merkez Bankası Başkanı Veliyullah Seyf, Merkez Bankası yetkilileri ve dolar sarraflarının döviz piyasasını manipüle ettikleri gerekçesiyle tutuklanmasının ardından bu seviyeye hiç çıkmamıştı.

İranlı sosyal medya kullanıcıları tarafından Twitter'da paylaşılan bir video kaydında protestocuların ‘Fabrikaları kapattılar ve ellerimizi kapattılar’, ‘Yorgun işçiler çatışmalardan bıktı’ ve ‘Şartları iyileştirmek için Nima sistemi durdurulmalı’ şeklinde sloganlar attıkları görüldü.

İran Kasım 2019'da, ülkeyi vuran bir protesto dalgasına tanıklık etti. Söz konusu protesto dalgası, Aralık 2017'den bu yana kötüleşen ekonomik durumla ilgili gerçekleştirilen bir dizi protesto gösterisiyle ilişkilendirildi.

İranlı yetkililer, yaklaşık yedi aylık bir sessizliğin ardından bu ay yaptıkları açıklamada kasım ayında hükümetin akaryakıt fiyatlarına yaptığı ani zam sonrası başlayan protesto gösterilerinde 230 protestocunun öldüğünü duyurdular.