Çin yönetiminin Doğu Türkistan'ın çeşitli kentlerinde inşa ederek Uygur ailelerin çocuklarını yerleştirdiği yetimhaneyi andıran yatılı okulların sayısının hızla arttığı ortaya çıktı.
Kaliforniya merkezli sivil toplum kuruluşu RAND'ın çeşitli uydu görüntülerini analiz ederek yaptığı araştırmaya göre, sadece Doğu Türkistan'ın Hoten kentinin Keriye ilçesinde yeni yapılmış 55 yatılı okul tespit edildi.
Anne babaları toplama kampına götürülen küçük çocukların konulduğu yetimhanelerin inşa süreci ise, Pekin yönetiminin toplama kamplarını inşasına başladığı 2017'deki aynı döneme denk geliyor.
Batılı araştırmacılara göre yeni inşa edilen yatılı okullar, Çin'in "nesiller arası bölünmüşlük" politikasının bir parçası.
- İnşaat süreci: Yeni tespit edilen tesislerin çoğu 2017'de altı aylık bir süre içinde inşa edilirken, diğerlerinin inşasına 2019 başlandı.
- Fiziki özellikleri: Yetimhane ya da yatılı okulların fiziki özellikleri birbirine çok benziyor. Bu durum, inşaatların ya tek şirket tarafından yapıldığını ya da birden fazla şirkete aynı inşaat planının verildiği gerçeğini ortaya çıkarıyor. Tespit edilen binaların çoğunun yaklaşık 35 metre uzunluğunda ve 15-20 metre genişliğinde olduğu görülüyor. Önceki binaların ise 50 metre uzunluğunda ve 15, 20 metre genişliğinde olduğu anlaşılıyor. Her tesiste bir oyun sahası ve zeminde renkli oyun hasırları bulunurken binaların tamamının ortak yönü, güvenlikli yüksek duvarlarla çevrili ve tek giriş kapısına sahip olmaları.
Temmuz ve ağustos 2018'de yetkililer, Hoten'de 5 bin Uygur çocuğu barındıracak şekilde 9 yatılı okul inşa ettiği ortaya çıkmıştı.
Daha sonraki okulların ise her biri 100 çocuğu barındıracak şekilde tasarlandığı belirtiliyor.
Doğu Türkistan Genelindeki 562 Bin 900 Küçük Çocuk İçin 4387 Yatılı Okul
İlki raporunu nisan ayında yayımlanan RAND, araştırmasının karşılaştırmalı bir raporlama olmadığını belirtti.
Kuruluşun yayımladığı araştırma, Doğu Türkistan'ın bir kentinin sadece bir ilçesindeki yatılı okulların durumunu gözler önüne seriyor.
Ancak kuruluş, 2017'de Doğu Türkistan genelinde 562 bin 900 öğrencinin (küçük çocuğun) ailelerinden koparıldıktan sonra yerleştirileceği 4 bin 387 yetimhaneyi andıran 'okulun' inşasına başlandığı bilgisini de paylaştı.
Aşağıda Hoten kentindeki 2017'de yapımı tamamlanan bir okul öncesi eğitim tesisinin fotoğrafı bulunuyor. İki katlı binanın tek giriş kapısı, yüksek duvarlar, ayrıca yönetim binası ve güvenlik nizamiyesi yer alıyor.
Uydudan çekilen bir başka fotoğrafta ise yine Hoten kentinde yapımı 2017'de tamamlanan farklı bir yatılı okul yer alıyor. Ancak bu 'okulun' bahçesinde oyun alanı ve renkli daire bulunuyor.
Uydu görüntülerine göre Doğu Türkistanlı çocukların tutulduğu 'yatılı okulların' iki ya da üç katlı oldukları anlaşılıyor. Kulelerin de bulunduğu 'süslü' yapıların mimari özellikleri genellikle aynı. Bazı bölgelerde, aynı yerleşke üzerine iki benzer binanın inşa edildiği görülüyor.
Keriye'de inşa edilen bir başka 'yatılı okul'da renkli daireler, plastik oyun paspasları bulunmuyor. Bununla birlikte binanın iki tarafında posta pulunu andıran çıkıntılı kenarlar göze çarpıyor.
Aktivistler: 500 Bin Doğu Türkistanlı Çocuk, Ailelerinden Alınıp Yetimhanelere Götürüldü
Sürgünde yaşayan Doğu Türkistanlılar, Çin yönetiminin 500 bin civarında çocuğu ailelerinden zorla alıp farklı kentlerde inşa ettiği yetimhanelere yerleştirdiğini belirtiyor.
Çin yönetimi ise bu merkezleri, 'melek okulları' olarak tanımlıyor.
Ayrıca Doğu Türkistanlılar, çocuklarının ailelerinden alınarak Çin Komünist Partili yetkililerin gözetiminde asimilasyona tabi tutulduğunu dile getiriyor.
Uluslararası insan hakları örgütleri, daha önce yaptıkları açıklamalarda, çocukların ayda bir defa anne babalarıyla Skype ya da benzeri programlarla görüşmesine olanak tanındığı belirtilmişti.
euronews'e açıklamada bulunan Doğu Türkistan Milli Meclisi Başkanı Seyit Tümtürk, Çin yönetiminin 1 milyon civarında Uygur çocuğu ailelerinden alıp asimile etmekle suçlamıştı. Tümtürk, "Geleceğimiz olan çocuklar bize düşman olarak yetiştirilmeye çalışılıyor." değerlendirmesinde bulunmuştu.