Bugün Gürcistan toprakları içerisinde yer alan ve Ardahan’a 15 kilometre uzaklıkta bulunan Ahıska, 1829’a kadar Osmanlı İmparatorluğu’na bağlı kaldı. Osmanlı-Rus savaşının ardından imzalanan Edirne Antlaşması’yla şehrin kaderi değişti. Ahıska, Çarlık Rusya’sının hakimiyetine girdi. Bu da, Ahıskalı Türklerin yıllar boyu yaşayacağı zulümlerin fitilini ateşledi.

Ahıska, 1. Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyetler Birliği sınırları içinde kalan Gürcistan’a bağlandı. 2. Dünya Savaşı’na kadar askere çağrılmayan Ahıska Türkleri, savaş başlayınca Rusya tarafından silah altına alındı. 40 bin civarında insan, Almanlarla savaşmak üzere cepheye gönderildi. Geride kalan kadınlar ve yaşlılar da Ahıska-Borcom demiryolu inşaatında çalıştırıldı. Bu hat, 1944 Ekim’inde tamamlandı. Ahıskalılar, kendilerini vatana hasret bırakacak trenlerin yolunu, kendi elleriyle yapmış oldu.

STALİN’İN EMRİYE SÜRÜLDÜLER

Ahıska’da yaşayan 86 bin Türk ve Müslüman, 14 Kasım 1944’de dönemin SSCB lideri Stalin’in kararıyla birkaç saat içinde Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’a sürüldü. Trenlere doldurulan Ahıskalı Türklerin tüm eşyaları geride kaldı. Vagonlara üst üste bindirilen Ahıskalıların zorunlu yolculuğu bir aydan fazla sürdü. Gönderildikleri yere vardıklarında, yaklaşık 17 bin Ahıska Türkü, açlık, soğuk ve hastalık nedenleriyle hayatını kaybetti. Hayatta kalanları ise çok ağır şartlarda hayatlarını idame ettirmek durumunda kaldı. Göçün ardından açlık, salgın ve bulaşıcı hastalıklar nedeniyle 30 bin Ahıskalı daha Orta Asya’nın zorunlu göç ettirildikleri yerlerde yaşamını yitirdi.

SÜRGÜNDEN SONRA

Sürgün edilen 115,5 bin Ahıska Türkü, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’ın farklı bölgelerinde ikamet yerini değiştirme hakkı olmayan “özel yerleşimciler” olarak yerleştirildi. 1956 yılında özel yerleşim sınırlamalarının kaldırılmasının ardından Ahıska Türklerinin bir kısmı Kafkasya’nın farklı bölgelerine dönmeye başladı, ama halkın büyük bir kısmı Orta Asya ve ve Kazakistan’da yaşamaya devam etti.

Türkiye Ahıska Türklerinin kendi topraklarına yerleştirilmesi programına başladı. 2004 yılının Şubat ayından Rusya ve ABD hükümeti, Uluslararası Göç Örgütü desteğiyle, Rusya’nın Krasnodar bölgesinde ikamet eden Ahıska Türklerinin ABD’de yerleştirilmesi programı başlatıldı. 2005 yılının Eylül ayı itibarıyla yaklaşık 21 bin Ahıska Türkü programa katılma başvurusunda bulundu ve 5 bin kişi ABD’nin farklı şehirlerinde yerleştirildi. Günümüzde Ahıska Türkleri dünyada 550 bin kişilik nüfusa erişti. Daha sonra da 2014’te Kırım’ın işgali neticesinde Ukrayna’nın doğusunda başlayan Rus müdahalesi nedeniyle çatışma ortasında kalan bölgedeki Ahıska Türklerinin bir kısmı Türkiye’nin girişimiyle Erzincan’ın Üzümlü ilçesine yerleştirildi.

Bugün 550- 600 bin Ahıska Türkü vatanlarından uzakta hayatlarını sürdürüyor. Ahıskalı Türklerin en çok yaşadıkları ülkelerin başında Türkiye, Kazakistan, Azerbaycan, Rusya, Özbekistan, Kırgızistan, Ukrayna ve ABD geliyor.

Kaynak ; QHA