Adalet Bakanlığının internet sitesinde yer alan bilgilendirmede, 2017'de 694 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) 158'inci maddesinde düzenleme yapıldığı hatırlatıldı. Düzenlemeyle, yargılamalarda soyut ve maddi dayanaktan yoksun soruşturma dosyalarıyla kişilerin herhangi bir denetimden geçmeksizin şüpheli olarak nitelendirilmesinin önüne geçildiği belirtildi.

Düzenlemenin ardından yaklaşık 3,5 yıllık süre geçtiği anımsatılan bilgilendirmede, bugüne kadar 358 bin 887 kişi hakkındaki dosyada SYOK kararı verildiği aktarıldı.

Yıllara ait verilerin yer aldığı bilgilendirmeye göre 2017'de açılan 13 bin 931 ihbar dosyasından 3 bin 738'i, 2018'de 80 bin 865 dosyadan 38 bin 682'si, 2019'da 176 bin 380 dosyadan 119 bin 621'i, 2020'de 200 bin 285 dosyadan 141 bin 973'ü hakkında SYOK kararı verildi. 2021'in 3 aylık döneminde ise 65 bin 380 ihbar dosyasından 54 bin 873'ünün SYOK ile sonuçlandığı ifade edildi.

Masumiyet karinesinin ihlal edilmesi engelleniyor

Bakanlığın internet sitesinde, lekelenmeme hakkına ilişkin düzenleme hakkındaki detaylara da yer verildi.

Buna göre, Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (AİHS) uygun olarak hayata geçirilen düzenleme, yargı reformuyla da güçlendirildi. Böylece kişilerin vazgeçilmez ve devredilmez haklarından masumiyet karinesinin ihlal edilmesinin önüne geçilmesi amaçlandı.

Lekelenmeme hakkıyla, bir araştırma yapılmasını gerektirmeyecek derecede açık şekilde anlaşılan ihbar ve şikayetler artık doğrudan soruşturma konusu yapılmıyor. Kişiler yersiz şekilde adli kayıtlarda "şüpheli" sıfatıyla anılmıyor. Böylelikle telafisi mümkün olmayan zararlara sebebiyet verilmesi ve lekelenmeme hakkının zedelenerek masumiyet karinesinin ihlal edilmesi engelleniyor.

Uygulama kapsamında Cumhuriyet Başsavcılıklarınca da kişilerin lekelenmeme hakkı gözetilerek, soyut ve genel nitelikte olmadığı veya konusunun suç oluşturmadığı açıkça anlaşılan ihbar ve şikayetlerde SYOK veriliyor.

SYOK'a ilişkin ayrı kayıt tutuluyor

SYOK'a ilişkin başsavcılıklar tarafından ayrı bir kayıt tutulurken, soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair kararlar, ilgili kolluk birimine bildirilip kolluk kayıtlarının da düzeltilmesi sağlandı. Asılsız şikayete konu olan kişilerin, iradesi dışında oluşmuş suç ve soruşturma kayıtları üzerinden yeni mağduriyetlere uğramasının önüne geçildi.

Düzenleme ile ayrıca lekelenmeme hakkı ve hak arama hürriyeti arasında bir denge kurulabilmesi de sağlandı. Hak arama hürriyeti kapsamında soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin kararlara karşı, ihbar ve şikayette bulunanlara itiraz hakkı da tanındı.